Четные и нечетные продолжения
Предположим, что \(f\left( x \right)\) является кусочно-непрерывной функцией, заданной в интервале \(\left[ {0,\pi } \right].\)
Чтобы найти разложение данной функции в ряд Фурье, нужно продолжить ее и построить в интервале \(\left[ {-\pi,\pi } \right].\)
Это можно сделать двумя способами:
можно построить четное продолжение \(f\left( x \right):\) \[ {f_\text{четн}}\left( x \right) = \begin{cases} f\left( {-x} \right), & -\pi \le x \lt 0 \\ f\left( {x} \right), & 0 \le x \le \pi \end{cases}, \]
или построить нечетное продолжение \(f\left( x \right):\) \[ {f_\text{нечетн}}\left( x \right) = \begin{cases} -f\left( {-x} \right), & -\pi \le x \lt 0 \\ f\left( {x} \right), & 0 \le x \le \pi \end{cases}. \]
Пример 1
Разложить по четным гармоникам функцию
\[
f\left( x \right) =
\begin{cases}
1, & 0 \le x \le d \\
0, & d<x \le \pi
\end{cases}.
\]
Решение.
Разложить функцию по четным гармоникам − это значит построить четное продолжение заданной функции. Соответствующий
ряд Фурье будет иметь вид
\[f\left( x \right) = \frac{{{a_0}}}{2} + \sum\limits_{n = 1}^\infty {{a_n}\cos nx} .\]
Вычислим коэффициенты \({a_0}\) и \({a_n}:\)
\[{a_0} = \frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {f\left( x \right)dx} = \frac{2}{\pi }\int\limits_0^d {dx} = \frac{{2d}}{\pi },\]
\[
{{a_n} = \frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {f\left( x \right)\cos nxdx} }
= {\frac{2}{\pi }\int\limits_0^d {\cos nxdx} }
= {\frac{2}{{n\pi }}\left[ {\left. {\left( {\sin nx} \right)} \right|_0^d} \right] }
= {\frac{2}{{n\pi }}\sin nd.}
\]
Таким образом, разложение ступенчатой функции в ряд Фурье по четным гармоникам определяется выражением
\[f\left( x \right) = \frac{d}{\pi } + \frac{2}{\pi }\sum\limits_{n = 1}^\infty {\frac{{\sin nd}}{n}\cos nx} .\]
График данной функции и Фурье аппроксимации для случаев \(n = 5\) и \(n = 50\) приводятся на рисунке \(1.\)


Рис.1,
d = 0.5,
n = 5,
n = 50
Рис.2,
d = 1,
n = 3,
n = 10
Пример 2
Построить разложение в ряд Фурье по четным гармоникам для функции
\[
f\left( x \right) =
\begin{cases}
1 - \frac{x}{d}, & 0 \le x \le d \\
0, & d<x \le \pi
\end{cases}.
\]
Решение.
Используя четное продолжение первоначально заданной функции, можно записать
\[f\left( x \right) = \frac{{{a_0}}}{2} + \sum\limits_{n = 1}^\infty {{a_n}\cos nx} .\]
Коэффициенты Фурье \({a_0}\) и \({a_n}\) имеют значения:
\[
{{a_0} = \frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {f\left( x \right)dx} }
= {\frac{2}{\pi }\int\limits_0^d {\left( {1 - \frac{x}{d}} \right)dx} }
= {\frac{2}{\pi }\left[ {\left. {\left( {x - \frac{{{x^2}}}{{2d}}} \right)} \right|_0^d} \right] }
= {\frac{2}{\pi } \cdot \frac{d}{2} = \frac{d}{\pi },}
\]
\[
{{a_n} = \frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {f\left( x \right)\cos nxdx} }
= {\frac{2}{\pi }\int\limits_0^d {\left( {1 - \frac{x}{d}} \right)\cos nxdx} }
= {\frac{2}{\pi }\int\limits_0^d {\cos nxdx} - \frac{2}{{\pi d}}\int\limits_0^d {x\cos nxdx} }
= {\frac{2}{{n\pi }}\left. {\left( {\sin nx} \right)} \right|_0^d }
- {\frac{2}{{\pi d}}\left[ {\left. {\left( {\frac{{x\sin nx}}{n}} \right)} \right|_0^d - \frac{1}{n}\int\limits_0^d {\sin nxdx} } \right] }
= {\frac{2}{{n\pi }}\left. {\left( {\sin nx} \right)} \right|_0^d }
- {\frac{2}{{n\pi d}}\left. {\left( {x\sin nx} \right)} \right|_0^d }
- {\frac{2}{{{n^2}\pi d}}\left. {\left( {\cos nx} \right)} \right|_0^d }
= {\frac{2}{{n\pi }}\left[ {\sin nd - \frac{{d\sin nd}}{d} - \frac{1}{{nd}}\left( {\cos nd - 1} \right)} \right] }
= {\frac{2}{{{n^2}\pi d}}\left( {\cos nd - 1} \right) }
= {\frac{4}{{{n^2}\pi d}}\,{\sin ^2}\frac{{nd}}{2}.}
\]
Следовательно, Фурье разложение по четным гармоникам имеет вид (рисунок \(2\)):
\[f\left( x \right) = \frac{d}{{2\pi }} + \frac{4}{{\pi d}}\sum\limits_{n = 1}^\infty {\frac{{{{\sin }^2}\frac{{nd}}{2}}}{{{n^2}}}\cos nx} .\]
Пример 3
Построить нечетное продолжение функции \(f\left( x \right) = \cos x,\) заданной в интервале
\(\left[ {0,\pi } \right].\)
Решение.
Поскольку мы применяем нечетное продолжение, разложение в ряд Фурье будет иметь вид
\[f\left( x \right) = \sum\limits_{n = 1}^\infty {{b_n}\sin nx} .\]
Коэффициенты \({{b_n}}\) равны
\[
{{b_n} = \frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {f\left( x \right)\sin nxdx} }
= {\frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {\cos x\sin nxdx} }
= {\frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {\left[ {\sin \left( {nx + x} \right) + \sin \left( {nx - x} \right)} \right]dx} }
= { - \frac{1}{\pi }\left[ {\left. {\left( {\frac{{\cos \left( {n + 1} \right)x}}{{n + 1}} + \frac{{\cos \left( {n - 1} \right)x}}{{n - 1}}} \right)} \right|_0^\pi } \right] }
= { - \frac{1}{\pi }\left[ {\frac{{\cos \left( {n + 1} \right)\pi }}{{n + 1}} - \frac{1}{{n + 1}} + \frac{{\cos \left( {n - 1} \right)\pi }}{{n - 1}} - \frac{1}{{n - 1}}} \right] }
= { - \frac{1}{\pi }\left[ {\frac{{{{\left( { - 1} \right)}^{n + 1}} - 1}}{{n + 1}} + \frac{{{{\left( { - 1} \right)}^{n - 1}} - 1}}{{n - 1}}} \right] }
= {\frac{1}{\pi }\left[ {1 + {{\left( { - 1} \right)}^n}} \right] \cdot \frac{{2n}}{{{n^2} - 1}} }
= {\frac{{2n}}{\pi } \cdot \frac{{1 + {{\left( { - 1} \right)}^n}}}{{{n^2} - 1}}.}
\]
Здесь мы учли, что
\[{\left( { - 1} \right)^{n + 1}} = {\left( { - 1} \right)^{n - 1}} = - {\left( { - 1} \right)^n}.\]
Найденное выражение для коэффициентов \({b_n}\) верно при \(n \ge 2.\) Если \(n = 1,\) то получаем
\[
{{b_1} = \frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {\cos x\sin xdx} }
= {\frac{1}{\pi }\int\limits_0^\pi {\sin 2xdx} }
= {\frac{1}{\pi }\left[ {\left. {\left( { - \frac{{\cos 2x}}{2}} \right)} \right|_0^\pi } \right] }
= { - \frac{1}{{2\pi }}\left( {\cos 2\pi - \cos 0} \right) = 0.}
\]
Кроме того, можно заметить, что \({b_{2k + 1}} = 0\) для нечетных \(n = 2k + 1.\) Для четных значений индекса \(n = 2k\)
справедливо выражение
\[{b_{2k}} = \frac{{4k}}{\pi } \cdot \frac{2}{{4{k^2} - 1}} = \frac{{8k}}{{\pi \left( {4{k^2} - 1} \right)}}.\]
Таким образом, разложение в ряд Фурье по нечетным гармоникам имеет вид (рисунок \(3\)):
\[f\left( x \right) = \frac{8}{\pi }\sum\limits_{k = 1}^\infty {\frac{k}{{4{k^2} - 1}}\sin 2kx} .\]


Рис.3,
n = 3,
n = 10
Рис.4,
n = 1,
n = 2
Пример 4
Построить нечетное продолжение функции \(f\left( x \right) = x\sin x,\) заданной в интервале
\(\left[ {0,\pi } \right].\)
Решение.
Для нечетного продолжения ряд Фурье записывается в виде
\[f\left( x \right) = x\sin x = \sum\limits_{n = 1}^\infty {{b_n}\sin nx} .\]
Найдем коэффициенты \({b_n}:\)
\[
{{b_n} = \frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {f\left( x \right)\sin nxdx} }
= {\frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {x\sin x\sin nxdx} }
= {\frac{1}{\pi }\int\limits_0^\pi {x\left[ {\cos \left( {nx - x} \right) - \cos\left( {nx + x} \right)} \right]dx} }
= {\frac{1}{\pi }\int\limits_0^\pi {\left[ {x\cos \left( {n - 1} \right)x - x\cos\left( {n + 1} \right)x} \right]dx} .}
\]
Применяя интегрирование по частям, получаем
\[
{{b_n} = \frac{1}{\pi }\left[ {\left. {\left( {\frac{{x\sin \left( {n - 1} \right)x}}{{n - 1}}} \right)} \right|_0^\pi } \right. }
- \;{\frac{1}{{n - 1}}\int\limits_0^\pi {\sin \left( {n - 1} \right)xdx} }
- {\left. {\left( {\frac{{x\sin \left( {n + 1} \right)x}}{{n + 1}}} \right)} \right|_0^\pi }
+ \;{\left. {\frac{1}{{n + 1}}\int\limits_0^\pi {\sin \left( {n + 1} \right)xdx} } \right] }
= {\frac{1}{\pi }\left[ {\left. {\left( {\frac{{x\sin \left( {n - 1} \right)x}}{{n - 1}}} \right)} \right|_0^\pi } \right. }
+ {\left. {\left( {\frac{{\cos\left( {n - 1} \right)x}}{{{{\left( {n - 1} \right)}^2}}}} \right)} \right|_0^\pi }
- {\left. {\left( {\frac{{x\sin \left( {n + 1} \right)x}}{{n + 1}}} \right)} \right|_0^\pi }
+ {\left. {\left. {\left( {\frac{{\cos\left( {n + 1} \right)x}}{{{{\left( {n + 1} \right)}^2}}}} \right)} \right|_0^\pi } \right] }
= {\frac{1}{\pi }\left[ {\frac{{\pi \sin \left( {n - 1} \right)\pi }}{{n - 1}}} \right. }
+ {\frac{{\cos \left( {n - 1} \right)\pi - 1}}{{{{\left( {n - 1} \right)}^2}}} }
- {\frac{{\pi \sin \left( {n + 1} \right)\pi }}{{n + 1}} }
- {\left. {\frac{{\cos \left( {n + 1} \right)\pi - 1}}{{{{\left( {n + 1} \right)}^2}}}} \right].}
\]
Поскольку
\[
{\sin \left( {n - 1} \right)\pi = \sin \left( {n + 1} \right)\pi = 0\;\;\text{и}\;\;}
{\cos \left( {n - 1} \right)\pi = \cos \left( {n + 1} \right)\pi = {\left( { - 1} \right)^{n + 1}},}
\]
то выражение для коэффициентов \({b_n}\) упрощается:
\[
{{b_n} = \frac{1}{\pi }\left[ {\frac{{{{\left( { - 1} \right)}^{n + 1}} - 1}}{{{{\left( {n - 1} \right)}^2}}} - \frac{{{{\left( { - 1} \right)}^{n + 1}} - 1}}{{{{\left( {n + 1} \right)}^2}}}} \right] }
= {\frac{1}{\pi }\left( {{{\left( { - 1} \right)}^{n + 1}} - 1} \right)\left( {\frac{1}{{{{\left( {n - 1} \right)}^2}}} - \frac{1}{{{{\left( {n + 1} \right)}^2}}}} \right) }
= {\frac{1}{\pi }\left( {{{\left( { - 1} \right)}^{n + 1}} - 1} \right)\frac{{4n}}{{{{\left( {{n^2} - 1} \right)}^2}}}.}
\]
Последняя формула верна при \(n \ge 2.\) Заметим, что для четных \(n = 2k,\)
\({b_{2k}} = - \large\frac{{16k}}{{\pi {{\left( {4{k^2} - 1} \right)}^2}}}\normalsize,\)
а для нечетных \(n = 2 k + 1,\) \({b_{2k + 1}} = 0,\) где \(k = 1,2,3, \ldots\)
Вычислим отдельно \({b_1}:\)
\[
{{b_1} = \frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {x\sin x\sin xdx} }
= {\frac{2}{\pi }\int\limits_0^\pi {x{{\sin }^2}xdx} }
= {\frac{1}{\pi }\int\limits_0^\pi {x\left( {1 - \cos 2x} \right)dx} }
= {\frac{1}{\pi }\int\limits_0^\pi {\left( {x - x\cos 2x} \right)dx} }
= {\frac{1}{\pi }\left[ {\left. {\left( {\frac{{{x^2}}}{2}} \right)} \right|_0^\pi - \left. {\left( {\frac{{x\sin 2x}}{2}} \right)} \right|_0^\pi + \frac{1}{2}\int\limits_0^\pi {\sin 2xdx} } \right] }
= {\frac{1}{{2\pi }}\left[ {\left. {\left( {{x^2} - x\sin 2x - \frac{{\cos 2x}}{2}} \right)} \right|_0^\pi } \right] }
= {\frac{1}{{2\pi }}\left( {{\pi ^2} - \pi \sin 2\pi - \frac{{\cos 2\pi }}{2} + \frac{1}{2}} \right) }
= {\frac{\pi }{2}.}
\]
Итак, разложение в ряд Фурье по нечетным гармоникам определяется формулой
\[
{f\left( x \right) = x\sin x }
= {\frac{\pi }{2}\sin x - \frac{{16}}{\pi }\sum\limits_{k = 1}^\infty {\frac{k}{{{{\left( {4{k^2} - 1} \right)}^2}}}\sin 2kx} .}
\]
На рисунке \(4\) показана исходная функция и ее Фурье аппроксимации при \(n = 1\) и \(n = 2.\)